LDP
/
old-www
1
1
Fork 0
Code Issues Pull Requests Releases Wiki Activity
old-www/HOWTO/text/Turkish-HOWTO

656 lines
19 KiB
Plaintext
Raw Permalink Normal View History

GIT-alisation of old www content.
2020-08-23 10:33:19 +00:00
Turkish-HOWTO
G<>rkem <20>etin, gorkem@gelecek.com.tr
v1.0, 21 September 1999
Bu belge, Linux i<>letim sistemi alt<6C>ndaki T<>rk<72>e sorunlar<61>na <20><>z<EFBFBD>m
getirmek amac<61>yla, mevcut T<>rk<72>e deste<74>inin nas<61>l kullan<61>labilece<63>ini
anlat<61>yor.
______________________________________________________________________
Table of Contents
1. Giri<72>
1.1 S<>r<EFBFBD>m de<64>i<EFBFBD>iklikleri
2. HOWTO belgeleri
2.1 T<>m HOWTO belgelerini nerede bulabilirim?
2.1.1 T<>rk<72>e-NASIL belgeleri
2.1.1.1 Di<44>er T<>rk<72>e kaynaklar
3. Klavye ayarlar<61>
3.1 Klavye tu<74> tak<61>m<EFBFBD> y<>klenmesi
3.2 Bu tu<74>tak<61>mlar<61>n<EFBFBD> nerede bulabilirim?
4. Metin ekran (konsol) yaz<61>tiplerinin y<>klenmesi
4.1 Son d<>zeltmeler
5. <20>e<EFBFBD>itli uygulamalarda T<>rk<72>e kullan<61>m<EFBFBD>
5.1 Pine
5.2 Netscape
5.3 KDE alt<6C>nda T<>rk<72>e
5.4 kvt
5.5 GNOME alt<6C>nda T<>rk<72>e
6. Zaman dilimi ayarlar<61>
7. X Window deste<74>i
7.1 X Window T<>rk<72>e yaz<61>tiplerinin y<>klenmesi
7.2 X Window alt<6C>nda T<>rk<72>e klavye kullan<61>lmas<61>
8. Yap<61>lacaklar
______________________________________________________________________
1. Giri<72>
Bu belge, Linux ve baz<61> <20>zel durumlarda UNIX i<>letim sisteminde T<>rk<72>e
kullanabilmek i<>in gereken eklemeler hakk<6B>nda okuyucuyu bilgilendirmek
i<>in yaz<61>ld<6C>. T<>rk<72>e'ye ait olan latin5, bir ba<62>ka ad<61>yla ISO8859-9
standard<72>n<EFBFBD>n, Amerika ve baz<61> Avrupa <20>lkelerince kullan<61>lan latin1
standard<72> ile ayn<79> olmamas<61> nedeniyle sadece Linux de<64>il, hemen hemen
t<>m i<>letim sistemlerinde bu sorunu fazlas<61>yla ya<79><61>yor olmal<61>s<EFBFBD>n<EFBFBD>z.
<20>leride ele al<61>nacak konular ile bu s<>k<EFBFBD>nt<6E>lar<61>n pek <20>o<EFBFBD>unu
atlataca<63><61>n<EFBFBD>z<EFBFBD> <20>mit ediyorum. E<>er metin ekranda, X Window alt<6C>nda
T<>rk<72>e yazam<61>yor ve okuyam<61>yorsan<61>z, pine ve Netscape gibi
uygulamalarda T<>rk<72>e karakterleri g<>remiyorsan<61>z bizi izlemeye devam
edin.
Bu belgedeki <20><>z<EFBFBD>m denemelerimi Red Hat Linux ile yapt<70>m. <20>al<61><6C>mayan,
eksik bilgi i<>eren ya da eklenmesinde fayda g<>rd<72><64><EFBFBD>n<EFBFBD>z bir b<>l<EFBFBD>m
g<>rd<72><64><EFBFBD>n<EFBFBD>zde gorkem@gelecek.com.tr adresine bir ileti yollaman<61>z
yeterlidir. <20>zellikle di<64>er Linux da<64><61>t<EFBFBD>mlar<61>nda yap<61>lacak i<>lemler
farkl<6B> olabilir, bu nedenle <20>e<EFBFBD>itli Linux da<64><61>t<EFBFBD>mlar<61>nda
kar<61><72>la<6C>t<EFBFBD><74><EFBFBD>n<EFBFBD>z <20><>z<EFBFBD>mleri bana g<>nderebilirsiniz.
1.1. S<>r<EFBFBD>m de<64>i<EFBFBD>iklikleri
S<>r<EFBFBD>m 1.0 : Turkish-HOWTO'nun yaz<61>lmas<61>. Hala belirli alanlarda T<>rk<72>e
sorunlar<61> ya<79>ad<61><64><EFBFBD>mdan dolay<61> bu belgenin 1.0 s<>r<EFBFBD>mde kalmayaca<63><61>n<EFBFBD>
<20>mit ediyorum. Dosya, birtak<61>m alanlarda eksiklikler i<>erebilir.
Burada g<>rmek istedi<64>iniz ne varsa bana bir ileti g<>nderin. T<>m
mektuplar<61>n<EFBFBD>za cevap vermeye <20>al<61><6C>aca<63><61>m.
2. HOWTO belgeleri
Linux'un HOWTO belgeleri, Linux merakl<6B>lar<61> taraf<61>ndan biraraya
getirilmi<6D> ve hepsi belirli bir konuyu ele alan inceleme yaz<61>lar<61>ndan
olu<6C>uyor. Hem teorik, hem de pratik <20><>z<EFBFBD>mler i<>eren bu belgeleri t<>m
Linux kullan<61>c<EFBFBD>lar<61>n<EFBFBD>n okumalar<61>n<EFBFBD> tavsiye ederim.
2.1. T<>m HOWTO belgelerini nerede bulabilirim?
<20> Da<44><61>t<EFBFBD>mla birlikte : E<>er <20>al<61><6C><EFBFBD>r durumda bir Linux da<64><61>t<EFBFBD>m<EFBFBD>n<EFBFBD>z
varsa, baz<61> durumlarda g<>ncelli<6C>ini k<>smen yitirmi<6D>, ancak de<64>erli
bilgiler i<>eren belgelere /usr/doc dizininden eri<72>ebilirsiniz.
Buradaki HOWTO dizini alt<6C>nda ise tahmin edebilece<63>iniz gibi HOWTO
belgelerini bulabilirsiniz.
<20> E<>er HOWTO belgelerini kurmam<61><6D>san<61>z, ya da elinizde bir Linux
da<64><61>t<EFBFBD>m<EFBFBD> yoksa en yak<61>n sunsite ar<61>ivinden de bu belgeleri alman<61>z
m<>mk<6D>n: www.metu.edu.tr/ldp/HOWTO <www.metu.edu.tr/ldp/HOWTO>
2.1.1. T<>rk<72>e-NASIL belgeleri
Baz<61> HOWTO belgelerinin <20>evrilmesi sonucu olu<6C>turulan T<>rk<72>e Linux-
NASIL sayfalar<61>na www.linux.org.tr <http://www.linux.org.tr>
adresinden ula<6C>abilirsiniz.
2.1.1.1. Di<44>er T<>rk<72>e kaynaklar
<20> T<>rkiye Linux Kullan<61>c<EFBFBD>lar<61> Grubu, www.linux.org.tr
<http://www.linux.org.tr>
<20> Gelecek Bili<6C>im ve <20>leti<74>im A.<2E>, www.gelecek.com.tr
<http://www.gelecek.com.tr>
Haber <20>bekleri :
<20> news.pcmagazine.com.tr (pcmag.linux)
<20> news.istanbul.edu.tr (tr.bilgisayar.isl-sistemleri.linux)
Kitaplar :
T<>rkiye'de Linux ile ilgili <20><>km<6B><6D> t<>m yay<61>nlara www.gelecek.com.tr
<http://www.gelecek.com.tr> adresinden ula<6C>abilirsiniz.
3. Klavye ayarlar<61>
Bu b<>l<EFBFBD>mde, metin ekranda T<>rk<72>e yazmak i<>in gerekli programlar<61>
inceleyece<63>iniz. Bunlardan ilki, bilgisayara T<>rk<72>e klavye tu<74> tak<61>m<EFBFBD>
haritas<61>n<EFBFBD> g<>sterecek olan loadkeys komutudur. loadkeys komutu ve
uygun bir T<>rk<72>e klavye da<64><61>l<EFBFBD>m<EFBFBD> haritas<61> yard<72>m<EFBFBD>yla istedi<64>imiz bir
T<>rk<72>e klavyeyi (Q T<>rk<72>e, F T<>rk<72>e gibi) y<>kleyebiliriz.
3.1. Klavye tu<74> tak<61>m<EFBFBD> y<>klenmesi
loadkeys komutunun kullan<61>m<EFBFBD> <20>ok basittir. Da<44><61>t<EFBFBD>m<EFBFBD>n<EFBFBD>zda bulunan ve
/usr/lib/kbd/keymaps/i386 dizini alt<6C>na yerle<6C>tirilmi<6D> olan klavye
haritalar<61>ndan bir tanesini se<73>in. Asl<73>nda klavye haritalar<61>n<EFBFBD>n ad<61>n<EFBFBD>
bilmek zorunda de<64>ilsiniz, burada kullanabilece<63>iniz dosyalar<61> ve ne
tip bir klavyeyi y<>klediklerini g<>rebilirsiniz:
<20> trq.map : T<>rk<72>e Q klavye
<20> trf.map : T<>rk<72>e F klavye
<20> tralt.map : Bu klavye ile, ALT tu<74>u ile birlikte bast<73><74><EFBFBD>n<EFBFBD>z bir
karakterin kar<61><72>l<EFBFBD><6C><EFBFBD> olan T<>rk<72>e karakter ekranda belirecektir.
<20>rnek olarak ALT ve "c" karakterlerine bast<73><74><EFBFBD>n<EFBFBD>z zaman "<22>", ALT ve
"G" karakterlerine bast<73><74><EFBFBD>n<EFBFBD>zda ise "<22>" harfi g<>r<EFBFBD>lecektir. Bu
klavye da<64><61>l<EFBFBD>m<EFBFBD>, Q klavyeye al<61><6C>k<EFBFBD>n, ancak arada bir T<>rk<72>e yazmak
isteyenler i<>in ideal g<>r<EFBFBD>n<EFBFBD>n<EFBFBD>yor. Ancak h<>zl<7A> kullanmak i<>in biraz
zaman istiyor.
<20>imdi loadkeys komutunu birka<6B> <20>rnekte kullanal<61>m:
$ loadkeys trq.map (T<>rk<72>e Q klavye haritas<61>n<EFBFBD> y<>kle)
$ loadkeys trf.map (T<>rk<72>e F klavye haritas<61>n<EFBFBD> y<>kle)
$ loadkeys tralt.map (T<>rk<72>e F klavye haritas<61>n<EFBFBD> y<>kle)
E<>er normal US klavye haritas<61>na d<>nmek isterseniz, defkeymap klavye
e<>lem dosyas<61>n<EFBFBD> kullan<61>n.
$ loadkeys defkeymap
Yap<61>lan t<>m i<>lemler t<>m sistemde etkin olacakt<6B>r. Bir kullan<61>c<EFBFBD>
<20>al<61><6C>ma yapt<70>ktan sonra sistem kapan<61>ncaya, ya da ba<62>ka bir klavye
da<64><61>l<EFBFBD>m<EFBFBD> y<>klenince de<64>in klavye d<>zeni ayn<79> kal<61>r.
Not: <20>o<EFBFBD>u Linux da<64><61>t<EFBFBD>mlar<61>nda bulunan kbd paketi sistemde
kullan<61>labilecek klavye e<>lem (da<64><61>l<EFBFBD>m) dosyalar<61>n<EFBFBD> ve yaz<61>tiplerini
i<>erir. Son zamanlarda, diskten tasarruf sa<73>lamak amac<61>yla hem
yaz<61>tipi, hem de klavye e<>lem dosyalar<61> s<>k<EFBFBD><6B>t<EFBFBD>r<EFBFBD>larak
kullan<61>lmaktad<61>r. Bu tip s<>k<EFBFBD><6B>t<EFBFBD>r<EFBFBD>lm<6C><6D> dosyalar<61>n sonu .gz ile biter
(<28>rne<6E>in trq.map.gz). loadkeys ve setfont komutlar<61> herhangi bir
sorunla kar<61><72>la<6C>madan bu dosyalar<61> okuyabilecek ve gerekli i<>lemleri
yapacakt<6B>r.
3.2. Bu tu<74>tak<61>mlar<61>n<EFBFBD> nerede bulabilirim?
E<>er kulland<6E><64><EFBFBD>n<EFBFBD>z da<64><61>t<EFBFBD>mda trq.map, trf.map ya da tralt.map klavye
e<>lem dosyalar<61>n<EFBFBD> bulam<61>yorsan<61>z ve yukar<61>daki komutlar<61> i<>lerken hata
mesaj<61> al<61>yorsan<61>z, ftp.gelecek.com.tr
<ftp://ftp.gelecek.com.tr/pub/turkce> adresinden bu dosyalar<61>
indirmeniz m<>mk<6D>nd<6E>r.
Diledi<64>iniz klavye d<>zenini, Red Hat da<64><61>t<EFBFBD>m<EFBFBD>nda yeralan
/etc/sysconfig/keyboard dosyas<61>na ekleyebilirsiniz. Kullanabilece<63>iniz
dosya isimlerinden baz<61>lar<61> trq, trf ve tralt't<>r.
4. Metin ekran (konsol) yaz<61>tiplerinin y<>klenmesi
Metin ekranda T<>rk<72>e g<>rebilmek i<>in birka<6B> i<>leme daha ihtiyac<61>m<EFBFBD>z
var. Bunlardan ilki T<>rk<72>e karakterleri i<>eren yaz<61>tiplerinin
y<>klenmesi. Bir yaz<61>tipini y<>klemek i<>in setfont komutunu
kullan<61>yoruz.
$ setfont latin5u-16.psf.gz
Yukar<61>daki komut /usr/lib/kbd/consolefonts dizini alt<6C>ndaki
latin5u-16.psf.gz yaz<61>tipi dosyas<61>n<EFBFBD> y<>kledi. Bu dizin alt<6C>nda
yeralan, ya da yukar<61>da belirtti<74>im ftp adresinden indirdi<64>iniz ve ad<61>
latin5 ile ba<62>layan t<>m yaz<61>tipleri T<>rk<72>e karakterler i<>erir. Birka<6B>
deneme de siz yap<61>n. <20>zellikle latin5u-12 ve latin5u-14 dosyalar<61> daha
k<><6B><EFBFBD>k yaz<61>tipi i<>erir ve ekranda ayn<79> anda daha <20>ok karakter
g<>r<EFBFBD>nt<6E>leyerek <20>al<61><6C>ma alan<61>n<EFBFBD>z<EFBFBD> geni<6E>letir.
Metin ekranda kullanabilece<63>iniz t<>m T<>rk<72>e yaz<61>tiplerini
ftp.gelecek.com.tr <ftp://ftp.gelecek.com.tr/pub/turkce> dizini
alt<6C>nda bulabilirsiniz.
4.1. Son d<>zeltmeler
At<41>lmas<61> gereken birka<6B> ad<61>m daha kald<6C>. <20>nce /etc/inputrc dosyas<61>
i<>ine a<>a<EFBFBD><61>daki sat<61>rlar<61> ekleyin. E<>er dosya yoksa kendiniz
olu<6C>turun.
set input-meta on
set convert-meta off
set output-meta on
Ard<72>ndan /etc/profile dosyas<61>n<EFBFBD>n sonuna, a<>a<EFBFBD><61>daki sat<61>rlar<61> ekleyin.
export INPUTRC=/etc/inputrc
Art<72>k rahatl<74>kla bash komut sat<61>r<EFBFBD> alt<6C>nda T<>rk<72>e yazabilir ve
okuyabilirsiniz. Yukar<61>da yap<61>lan i<>lemleri e<>er /etc/rc.d/rc.local
dosyas<61>na eklerseniz, herkes i<>in tan<61>ml<6D> bir klavye e<>lem dosyas<61> ve
yaz<61>tipi yaratm<74><6D> olursunuz:
setfont latin5u-16.psf
loadkeys trq.map.gz
5. <20>e<EFBFBD>itli uygulamalarda T<>rk<72>e kullan<61>m<EFBFBD>
5.1. Pine
Pine ile T<>rk<72>e ileti g<>ndermek ve almak istiyorsan<61>z, .pinerc
dosyas<61>nda, character-set de<64>i<EFBFBD>keninin kar<61><72>s<EFBFBD>nda, a<>a<EFBFBD><61>daki
de<64>i<EFBFBD>ikli<6C>i yapman<61>z gerekiyor:
# Reflects capabilities of the display you have. Default: US-ASCII.
# Typical alternatives include ISO-8859-x, (x is a number between 1 and 9).
character-set=ISO-8859-9
Yukar<61>daki de<64>i<EFBFBD>iklikleri yapt<70>ktan sonra, pine ile kolayca T<>rk<72>e
karakterler i<>eren e-posta yollayabilirsiniz.
5.2. Netscape
Netscape'te yaz<61>tipi se<73>imi i<>in, Edit - Preferences - Appearance -
Fonts - For the Encoding men<65>s<EFBFBD>ne gidin ve buradan ``Turkish
(iso-8859-9)'' se<73>ene<6E>ini i<>aretleyin. Daha a<>a<EFBFBD><61>da yeralan ``Use my
default fonts, overriding document-specified fonts'' se<73>ene<6E>ini
i<>aretlemeniz halinde ise Netscape, sadece sizin belirtti<74>iniz
yaz<61>tiplerini ekranda g<>sterecektir. Yine de Netscape ile T<>rk<72>e
yaz<61>tiplerini g<>rmekte s<>k<EFBFBD>nt<6E> <20>ekerseniz View -> Encoding -> Turkish
(ISO-8859-9) se<73>ene<6E>ini i<>aretlemelisiniz.
Genel kural olarak yaz<61>tipini se<73>menize izin veren t<>m yaz<61>l<EFBFBD>mlarda
T<>rk<72>e yaz<61>tiplerini kullanabilirsiniz.
5.3. KDE alt<6C>nda T<>rk<72>e
KDE pencere aray<61>z<EFBFBD>n<EFBFBD>n b<>y<EFBFBD>k bir k<>sm<73> T<>rk<72>eye <20>evrildi. 1.0
s<>r<EFBFBD>m<EFBFBD>nden itibaren gelen T<>rk<72>e deste<74>i ile pek <20>ok uygulama
yaz<61>l<EFBFBD>m<EFBFBD>n<EFBFBD> T<>rk<72>e <20>al<61><6C>t<EFBFBD>rabiliyorsunuz.
KDE alt<6C>nda, programlar<61>n T<>rk<72>e <20>al<61><6C>mas<61> ve mesajlar<61>n T<>rk<72>e
<20><>kmas<61> i<>in kcontrol program<61>n<EFBFBD> <20>al<61><6C>t<EFBFBD>r<EFBFBD>n. Sol tarafta yeralan
Desktop - Language men<65>s<EFBFBD> i<>inde ilk dil olarak Turkish'i se<73>in.
Bundan sonra a<>aca<63><61>n<EFBFBD>z her KDE program<61>, e<>er destekleniyorsa T<>rk<72>e
<20>al<61><6C>acakt<6B>r.
5.4. kvt
kvt, KDE ile birlikte gelen bir terminal em<65>lasyon program<61>d<EFBFBD>r. kvt'de
kullanaca<63><61>n<EFBFBD>z yaz<61>tipini se<73>mek i<>in, s<>ras<61>yla
<20> Se<53>enekler - Yaz<61>tipi men<65>s<EFBFBD>ne girin.
<20> Karakterler se<73>ene<6E>inin yan<61>ndaki d<><64>meden iso-8859-9 se<73>ene<6E>ine
t<>klay<61>n.
<20> <20>sterseniz boy, t<>r ve di<64>er se<73>eneklere de g<>zatabilir ve bunlar<61>
de<64>i<EFBFBD>tirebilirsiniz. <20>zellikle Courier yaz<61>tipi en iyi g<>r<EFBFBD>nt<6E>y<EFBFBD>
sa<73>layacakt<6B>r.
<20> kvt'ye geri d<>n<EFBFBD>n.
Art<72>k kvt alt<6C>nda T<>rk<72>e yazabilirsiniz. Ancak X Window'da hen<65>z
T<>rk<72>e karakterlerinizi tan<61>tmad<61>ysan<61>z yukar<61>da yaz<61>lanlar<61> yapmak
m<>mk<6D>n olmaz. Bunun i<>in <20>nce ``X Window T<>rk<72>e yaz<61>tiplerinin
y<>klenmesi'' ba<62>l<EFBFBD><6C><EFBFBD> alt<6C>nda yeralan y<>nergeleri izleyin.
kvt'nin yeni bir s<>r<EFBFBD>m<EFBFBD>n<EFBFBD> kullanman<61>z halinde, <20>nce kvt'yi <20>al<61><6C>t<EFBFBD>r<EFBFBD>n,
ard<72>ndan farenin sa<73> tu<74>uyla kvt <20>zerinde herhangi bir noktaya bas<61>n.
Yukar<61>daki maddeleri s<>ras<61>yla takip edin.
5.5. GNOME alt<6C>nda T<>rk<72>e
GNOME masa<73>st<73> alt<6C>nda, <20>zellikle gnome terminal alt<6C>nda
ya<79>ayabilmeniz muhtemel T<>rk<72>e karakter sorununa <20><>z<EFBFBD>m i<>in, a<>a<EFBFBD><61>daki
maddeleri uygulay<61>n:
<20> Bir gnome terminal a<><61>n. GNOME panelinin (ekran<61>n en alt<6C>nda)
<20>zerinde yeralan ekran g<>r<EFBFBD>nt<6E>s<EFBFBD> <20>zerine t<>klayabilirsiniz.
<20> Settings - Preferences i<>ine girin. Font kar<61><72>s<EFBFBD>ndaki kutucukta,
halen kullan<61>lan yaz<61>tipi yeralmaktad<61>r. Kar<61><72>s<EFBFBD>ndaki kutuya
(Browse) t<>klay<61>n.
<20> Filter sekmesine t<>klay<61>n. Charset b<>l<EFBFBD>m<EFBFBD>nden ISO8859-9'u se<73>in.
Ok'i t<>klay<61>n.
<20> Ok diyerek son pencereden de <20><>k<EFBFBD>n. <20>imdi gnome terminalde T<>rk<72>e
karakterleri g<>rebileceksiniz.
6. Zaman dilimi ayarlar<61>
T<>rkiye, Greenwich'ten 2 saat ileride yeralan zaman dilimi ku<6B>a<EFBFBD><61>
i<>indedir. Bunu, bir e-posta ald<6C><64><EFBFBD>n<EFBFBD>z zaman iletinin en <20>st k<>sm<73>nda
yeralan +02:00 i<>aretinden de anlayabilirsiniz. E<>er hatal<61> bir zaman
diliminde yeral<61>yorsan<61>z, yap<61>lmas<61> gereken i<>lemler a<>a<EFBFBD><61>dad<61>r.
Alternatif olarak, Red Hat ve Mandrake da<64><61>t<EFBFBD>mlar<61>yla gelen timeconfig
paketi zaman dilimini ayarlaman<61>z konusunda yard<72>mc<6D> olacakt<6B>r.
<20>nce /etc/localtime saat ayar<61> dosyas<61>n<EFBFBD> silin:
# rm /etc/localtime
Ard<72>ndan, bu dosyay<61> bir sembolik ba<62> ile,
/usr/share/zoneinfo/Europe/Istanbul dosyas<61>na ba<62>lay<61>n.
# ln -s /usr/share/zoneinfo/Europe/Istanbul /etc/timeconfig
timeconfig paketinde ise sadece ``Turkey'' se<73>ene<6E>ini i<>aretleyin ve
<20><>k<EFBFBD>n.
E<>er /etc/localtime dosyas<61> yoksa, ba<62>ta sendmail olmak <20>zere pek <20>ok
programda ho<68> olmayan hata mesajlar<61> al<61>rs<72>n<EFBFBD>z.
7. X Window deste<74>i
Metin tabanl<6E> bir ekran alt<6C>nda T<>rk<72>e yazd<7A>ktan ve uygulamalar<61>m<EFBFBD>z<EFBFBD>
T<>rk<72>e yaz<61>tipleriyle kullanmaya ba<62>lad<61>ktan sonra X Window alt<6C>nda
nas<61>l T<>rk<72>e yaz<61>l<EFBFBD>r ve okunur, g<>relim.
7.1. X Window T<>rk<72>e yaz<61>tiplerinin y<>klenmesi
<20>ncelikle yapmam<61>z gereken, T<>rk<72>e yaz<61>tiplerinin X Window'a
tan<61>t<EFBFBD>lmas<61>d<EFBFBD>r. X Window a<><61>l<EFBFBD>rken, hangi yaz<61>tiplerini y<>kleyece<63>ini
belirlemek amac<61>yla baz<61> <20>ntan<61>ml<6D> dizinlere bakar. Bu dizinler,
/usr/X11R6/lib/X11/XF86Config dosyas<61>nda belirtilmi<6D>tir.
RPM paketlerini kurabilece<63>iniz bir da<64><61>t<EFBFBD>m kullanman<61>z halinde,
T<>rk<72>e yaz<61>tiplerini ve klavye harita ek dosyas<61>n<EFBFBD> y<>klemi<6D>seniz,
i<>iniz <20>ok kolay. Bu dosyalar<61> y<>kleyip y<>klemedi<64>inizi bilmiyorsan<61>z
a<>a<EFBFBD><61>daki komutu <20>al<61><6C>t<EFBFBD>r<EFBFBD>n.
# rpm -qa | grep ISO8859-9
XFree86-ISO8859-9-75dpi-fonts-2.1.2-1
XFree86-ISO8859-9-2.1.2-1
XFree86-ISO8859-9-100dpi-fonts-2.1.2-1
Yukar<61>daki sat<61>rlara benzer bir <20><>kt<6B> alm<6C><6D> olman<61>z gerekiyor (s<>r<EFBFBD>m
numaralar<61> farkl<6B> olabilir). E<>er almad<61>ysan<61>z T<>rk<72>e yaz<61>tiplerini
kurmam<61><6D>s<EFBFBD>n<EFBFBD>z demektir. E<>er Red Hat Linux kullan<61>yorsan<61>z, CD'yi
s<>r<EFBFBD>c<EFBFBD>ye yerle<6C>tirip s<>rayla <20>u i<>lemleri yap<61>n:
# mount /dev/cdrom
# cd /mnt/cdrom/RedHat/RPMS/
# rpm -i XFree86-ISO8859-9-75dpi-fonts-2.1.2-1
# rpm -i XFree86-ISO8859-9-2.1.2-1
# rpm -i XFree86-ISO8859-9-100dpi-fonts-2.1.2-1
Yaz<61>tiplerini ve klavye e<>lem dosyas<61>n<EFBFBD> sisteminize kurduktan sonra
bir sonraki ad<61>ma ge<67>in.
<20>imdi, daha <20>nce yar<61>m b<>rakt<6B><74><EFBFBD>m<EFBFBD>z noktaya geri d<>nelim. X Window'un
y<>kleyece<63>i yaz<61>tiplerinin bulundu<64>u dizinler
/usr/X11R6/lib/X11/XF86Config dosyas<61>nda belirtiliyordu.
Bu dosya i<>inde, a<>a<EFBFBD><61>dakine
FontPath "/usr/X11R6/lib/X11/fonts/misc/"
FontPath "/usr/X11R6/lib/X11/fonts/75dpi/:unscaled"
FontPath "/usr/X11R6/lib/X11/fonts/100dpi/:unscaled"
FontPath "/usr/X11R6/lib/X11/fonts/Type1/"
FontPath "/usr/X11R6/lib/X11/fonts/Speedo/"
ya da buna
FontPath unix/-1
benzer sat<61>rlar g<>receksiniz.
Bu sat<61>rlar<61>n en ba<62><61>na, kurdu<64>umuz T<>rk<72>e yaz<61>tipleri neredeyse o
dizinin ad<61>n<EFBFBD> yaz<61>yoruz. Red Hat Linux 6.0'dan itibaren T<>rk<72>e
yaz<61>tipleri /usr/share/fonts/ISO8859-9 dizinine kuruluyor. Bu dizin
patikas<61>n<EFBFBD> XF86Config dosyas<61>n<EFBFBD>n en <20>st<73>ne ekleyelim. T<>m T<>rk<72>e
yaz<61>tipleri kurulmu<6D>sa /usr/share/fonts/ISO8859-9 dizini alt<6C>nda
a<>a<EFBFBD><61>daki dosyalar<61> g<>rebilirsiniz:
# ls -al /usr/share/fonts/ISO8859-9/
total 17
drwxr-xr-x 5 root root 1024 Feb 13 19:04 .
drwxr-xr-x 11 root root 1024 Feb 15 18:46 ..
drwxr-xr-x 2 root root 6144 Feb 13 19:04 100dpi
drwxr-xr-x 2 root root 6144 Feb 13 19:04 75dpi
drwxr-xr-x 2 root root 1024 Feb 13 19:04 misc
<20>imdi ISO8859-9 dizininde T<>rk<72>e yaz<61>tiplerimizin bulundu<64>unu
/usr/X11/lib/X11/XF86Config dosyas<61>nda belirtelim.
FontPath "/usr/X11R6/lib/X11/fonts/ISO8859-9/misc"
FontPath "/usr/X11R6/lib/X11/fonts/ISO8859-9/75dpi"
FontPath "/usr/X11R6/lib/X11/fonts/ISO8859-9/100dpi"
FontPath "/usr/X11R6/lib/X11/fonts/misc/"
FontPath "/usr/X11R6/lib/X11/fonts/75dpi/:unscaled"
FontPath "/usr/X11R6/lib/X11/fonts/100dpi/:unscaled"
FontPath "/usr/X11R6/lib/X11/fonts/Type1/"
FontPath "/usr/X11R6/lib/X11/fonts/Speedo/"
Tabi, bu dosyada "FontPath unix/:-1" sat<61>r<EFBFBD> varsa, ekleme yapaca<63><61>n<EFBFBD>z
<20><> sat<61>r<EFBFBD> da "FontPath unix/:-1" sat<61>r<EFBFBD>n<EFBFBD>n ba<62><61>na koyman<61>z
gerekiyor.
<20>u anda yaz<61>tiplerimizi sisteme tan<61>tm<74><6D> durumday<61>z. X Window
a<><61>l<EFBFBD>rken <20>nce en <20>stteki FontPath bilgileri okunacakt<6B>r.
<20>imdi X Window'a girin. Netscape ile herhangi bir T<>rk<72>e dosyay<61>
g<>r<EFBFBD>nt<6E>leyebilirsiniz.
7.2. X Window alt<6C>nda T<>rk<72>e klavye kullan<61>lmas<61>
S<>ra geldi klavye ayarlar<61>n<EFBFBD>n yap<61>lmas<61>na. Red Hat ile birlikte,
T<>rk<72>e klavye e<>lem dosyalar<61> da geliyor. Bu dosyalar,
/usr/X11R6/lib/X11/etc dizininde yeral<61>yorlar:
# cd /usr/X11R6/lib/X11/etc/
# ls -al xmodmap.*
-r--r--r-- 1 root root 4988 Oct 10 10:53 xmodmap.std
-rw-r--r-- 1 root root 2764 Oct 6 1998 xmodmap.tralt
-rw-r--r-- 1 root root 2316 Oct 6 1998 xmodmap.trf
-rw-r--r-- 1 root root 2316 Oct 6 1998 xmodmap.trq
Yukar<61>daki dosyalar s<>ras<61>yla standart Amerikan klavye, alt T<>rk<72>e
klavye, F klavye ve Q T<>rk<72>e klavyeye kar<61><72>l<EFBFBD>k geliyor. X Window'a
girerken bu klavyelerden bir tanesini aktif hale getirmemiz gerekiyor.
<20>rnek olarak, Q T<>rk<72>e klavyenin, X Window a<><61>l<EFBFBD>rken etkin olmas<61>
i<>in, /home/kullan<61>c<EFBFBD>-ad<61>/.xinitrc dosyas<61>na a<>a<EFBFBD><61>daki sat<61>r<EFBFBD>
eklemelisiniz.
xmodmap /usr/X11R6/lib/X11/etc/xmodmap.trq
.xinitrc dosyas<61>na, kulland<6E><64><EFBFBD>n<EFBFBD>z pencere y<>netecisini <20>al<61><6C>t<EFBFBD>racak
<20>ekilde bir eklenti de yapman<61>z gerekecektir. Bu eklentiyi de
yapt<70>ktan sonra dosyan<61>n son hali a<>a<EFBFBD><61>dakine benzer bir hal al<61>r:
xmodmap /usr/X11R6/lib/X11/etc/xmodmap.trq
startkde
Tabi siz startkde yerine istedi<64>iniz pencere y<>neticisini <20>al<61><6C>t<EFBFBD>racak
<20>ekilde bir komut yazabilirsiniz.
X Window'a girdikten sonra da klavye haritas<61>n<EFBFBD> de<64>i<EFBFBD>tirmek m<>mk<6D>nd<6E>r.
Bunun i<>in yukar<61>da <20>rne<6E>i bulunan xmodmap komutunu do<64>rudan xterm
alt<6C>nda <20>al<61><6C>t<EFBFBD>rabilirsiniz.
X Window alt<6C>nda kullan<61>lan klavye e<>lem dosyalar<61>ndan xmodmap.tralt,
konsol ekranda kullan<61>lan tr.alt dosyas<61>ndan biraz farkl<6B>l<EFBFBD>k
g<>steriyor. Konsol alt<6C>nda, herhangi bir T<>rk<72>e karakteri bast<73>rmak
i<>in ALT tu<74>unu kullan<61>rken, X Window alt<6C>nda ALT-GR tu<74>unu
kullanmal<61>s<EFBFBD>n<EFBFBD>z.
XFree86'daki g<>zel bir <20>zellik de, konsolda kullan<61>lan klavye e<>lem
dosyas<61>n<EFBFBD>n ayn<79>s<EFBFBD>n<EFBFBD>n, X Window a<><61>l<EFBFBD>rken de kullan<61>labilmesi. Bunun
i<>in, /usr/X11R6/lib/X11/XF86Config dosyas<61>nda,
XkbDisable
<20>eklinde bir sat<61>r<EFBFBD>n bulunmas<61> gerekir.
8. Yap<61>lacaklar
Nefesimin yetti<74>i bir noktada, uluslararas<61>la<6C>t<EFBFBD>rma (i18n -
internationalizaton) ve yerelle<6C>tirme (l10n - localization) konular<61>na
da girmek istiyorum. Bu sayede <20>rne<6E>in ayn<79> kaynak kodu derleyerek,
farkl<6B> diller i<>in farkl<6B> tarih g<>sterimleri sunabilirsiniz. Bir dosya
i<>inde s<>ralama yaparken "<22>" karakterinin, "c"den hemen sonra
gelmesini sa<73>layabilirsiniz. i18n sayesinde bir yaz<61>l<EFBFBD>m<EFBFBD>n kullan<61><6E>l<EFBFBD><6C><EFBFBD>
<20>ok artar. KDE gibi g<>zel bir masa<73>st<73> paketini <20>imdi T<>rk<72>e
kullanabiliyorsan<61>z bunu i18n deste<74>ine bor<6F>lusunuz.
Bunlar<61>n yan<61>nda, s<>rada Star Office'in T<>rk<72>e ayarlar<61>n<EFBFBD>n yap<61>lmas<61>
var. Sa<53>olsun Sun Microsystems, Star Office'i serbest b<>rakarak Linux
kullan<61>c<EFBFBD>lar<61>n<EFBFBD>n <20>ok geli<6C>mi<6D> bir ofis paketine sahip olmalar<61>na
yard<72>m etti. Bize de bu nimetten yararlanmak kald<6C>.
Sevgi, sayg<79>, Linux