LDP
/
LDP
mirror of https://github.com/tLDP/LDP
0
1
Fork 0
Code Releases Activity
LDP/LDP/howto/linuxdoc/Turkish-HOWTO.sgml

574 lines
19 KiB
Plaintext
Raw Normal View History

CVS restructuring, hopefully for better organization and with the goal of making updates automatic.
2000-04-26 18:26:31 +00:00
<!doctype linuxdoc system>
<article>
<title>Turkish-HOWTO
<author>G<>rkem <20>etin, <tt/gorkem@gelecek.com.tr/
<date>v1.0, 21 September 1999
<abstract>
Bu belge, Linux i<>letim sistemi alt<6C>ndaki T<>rk<72>e sorunlar<61>na <20><>z<EFBFBD>m getirmek
amac<EFBFBD>yla, mevcut T<>rk<72>e deste<74>inin nas<61>l kullan<61>labilece<63>ini anlat<61>yor.
</abstract>
<toc>
<sect>Giri<72>
<p>
Bu belge, Linux ve baz<61> <20>zel durumlarda UNIX i<>letim sisteminde T<>rk<72>e
kullanabilmek i<>in gereken eklemeler hakk<6B>nda okuyucuyu bilgilendirmek i<>in
yaz<EFBFBD>ld<EFBFBD>. T<>rk<72>e'ye ait olan latin5, bir ba<62>ka ad<61>yla ISO8859-9 standard<72>n<EFBFBD>n,
Amerika ve baz<61> Avrupa <20>lkelerince kullan<61>lan latin1 standard<72> ile ayn<79>
olmamas<EFBFBD> nedeniyle sadece Linux de<64>il, hemen hemen t<>m i<>letim sistemlerinde
bu sorunu fazlas<61>yla ya<79><61>yor olmal<61>s<EFBFBD>n<EFBFBD>z. <20>leride ele al<61>nacak konular
ile bu s<>k<EFBFBD>nt<6E>lar<61>n pek <20>o<EFBFBD>unu atlataca<63><61>n<EFBFBD>z<EFBFBD> <20>mit ediyorum. E<>er metin
ekranda, X Window alt<6C>nda T<>rk<72>e yazam<61>yor ve okuyam<61>yorsan<61>z, pine ve
Netscape gibi uygulamalarda T<>rk<72>e karakterleri g<>remiyorsan<61>z bizi izlemeye
devam edin.
<p>
Bu belgedeki <20><>z<EFBFBD>m denemelerimi Red Hat Linux ile yapt<70>m.
<EFBFBD>al<EFBFBD><EFBFBD>mayan, eksik bilgi i<>eren ya da eklenmesinde fayda g<>rd<72><64><EFBFBD>n<EFBFBD>z bir
b<EFBFBD>l<EFBFBD>m g<>rd<72><64><EFBFBD>n<EFBFBD>zde
<htmlurl url="mailto:gorkem@gelecek.com.tr"
name="gorkem@gelecek.com.tr"> adresine bir ileti yollaman<61>z
yeterlidir. <20>zellikle di<64>er Linux da<64><61>t<EFBFBD>mlar<61>nda yap<61>lacak i<>lemler
farkl<EFBFBD> olabilir, bu nedenle <20>e<EFBFBD>itli Linux da<64><61>t<EFBFBD>mlar<61>nda kar<61><72>la<6C>t<EFBFBD><74><EFBFBD>n<EFBFBD>z
<EFBFBD><EFBFBD>z<EFBFBD>mleri bana g<>nderebilirsiniz.
<sect1>S<>r<EFBFBD>m de<64>i<EFBFBD>iklikleri
<p>
<bf/S<>r<EFBFBD>m 1.0 :/ Turkish-HOWTO'nun yaz<61>lmas<61>. Hala belirli alanlarda T<>rk<72>e
sorunlar<EFBFBD> ya<79>ad<61><64><EFBFBD>mdan dolay<61> bu belgenin 1.0 s<>r<EFBFBD>mde kalmayaca<63><61>n<EFBFBD> <20>mit
ediyorum. Dosya, birtak<61>m alanlarda eksiklikler i<>erebilir. Burada g<>rmek
istedi<EFBFBD>iniz ne varsa bana bir ileti g<>nderin. T<>m mektuplar<61>n<EFBFBD>za cevap
vermeye <20>al<61><6C>aca<63><61>m.
<p>
<sect>HOWTO belgeleri
<p>
Linux'un HOWTO belgeleri, Linux merakl<6B>lar<61> taraf<61>ndan biraraya getirilmi<6D>
ve hepsi belirli bir konuyu ele alan inceleme yaz<61>lar<61>ndan olu<6C>uyor. Hem
teorik, hem de pratik <20><>z<EFBFBD>mler i<>eren bu belgeleri t<>m Linux
kullan<EFBFBD>c<EFBFBD>lar<EFBFBD>n<EFBFBD>n okumalar<61>n<EFBFBD> tavsiye ederim.
<sect1>T<>m HOWTO belgelerini nerede bulabilirim?
<p>
<itemize>
<item> Da<44><61>t<EFBFBD>mla birlikte : E<>er <20>al<61><6C><EFBFBD>r durumda bir Linux da<64><61>t<EFBFBD>m<EFBFBD>n<EFBFBD>z
varsa, baz<61> durumlarda g<>ncelli<6C>ini k<>smen yitirmi<6D>, ancak de<64>erli bilgiler
i<EFBFBD>eren belgelere <tt>/usr/doc</tt> dizininden eri<72>ebilirsiniz. Buradaki
HOWTO dizini alt<6C>nda ise tahmin edebilece<63>iniz gibi HOWTO
belgelerini bulabilirsiniz.
<item> E<>er HOWTO belgelerini kurmam<61><6D>san<61>z, ya da elinizde bir Linux
da<EFBFBD><EFBFBD>t<EFBFBD>m<EFBFBD> yoksa en yak<61>n sunsite ar<61>ivinden de bu belgeleri alman<61>z m<>mk<6D>n:
<url url="www.metu.edu.tr/ldp/HOWTO" name="www.metu.edu.tr/ldp/HOWTO">
</itemize>
<sect2>T<>rk<72>e-NASIL belgeleri
<p>
Baz<EFBFBD> HOWTO belgelerinin <20>evrilmesi sonucu olu<6C>turulan T<>rk<72>e Linux-NASIL
sayfalar<EFBFBD>na <url url="http://www.linux.org.tr" name="www.linux.org.tr">
adresinden ula<6C>abilirsiniz.
<sect3>Di<44>er T<>rk<72>e kaynaklar
<p>
<itemize>
<item>T<>rkiye Linux Kullan<61>c<EFBFBD>lar<61> Grubu, <url
url="http://www.linux.org.tr" name="www.linux.org.tr">
<item>Gelecek Bili<6C>im ve <20>leti<74>im A.<2E>, <url url="http://www.gelecek.com.tr"
name="www.gelecek.com.tr">
</itemize>
<p>
Haber <20>bekleri :
<p>
<itemize>
<item> news.pcmagazine.com.tr (pcmag.linux)
<item> news.istanbul.edu.tr (tr.bilgisayar.isl-sistemleri.linux)
</itemize>
<p>
Kitaplar :
<p>
T<EFBFBD>rkiye'de Linux ile ilgili <20><>km<6B><6D> t<>m yay<61>nlara
<url url="http://www.gelecek.com.tr" name="www.gelecek.com.tr">
adresinden ula<6C>abilirsiniz.
<sect>Klavye ayarlar<61>
<p>
Bu b<>l<EFBFBD>mde, metin ekranda T<>rk<72>e yazmak i<>in gerekli programlar<61>
inceleyece<EFBFBD>iniz. Bunlardan ilki, bilgisayara T<>rk<72>e klavye tu<74> tak<61>m<EFBFBD>
haritas<EFBFBD>n<EFBFBD> g<>sterecek olan <tt>loadkeys</tt> komutudur. <tt>loadkeys</tt>
komutu ve uygun bir T<>rk<72>e klavye da<64><61>l<EFBFBD>m<EFBFBD> haritas<61> yard<72>m<EFBFBD>yla istedi<64>imiz
bir T<>rk<72>e klavyeyi (Q T<>rk<72>e, F T<>rk<72>e gibi) y<>kleyebiliriz.
<p>
<sect1>Klavye tu<74> tak<61>m<EFBFBD> y<>klenmesi
<p>
<tt>loadkeys</tt> komutunun kullan<61>m<EFBFBD> <20>ok basittir. Da<44><61>t<EFBFBD>m<EFBFBD>n<EFBFBD>zda bulunan ve
<tt>/usr/lib/kbd/keymaps/i386</tt> dizini alt<6C>na yerle<6C>tirilmi<6D> olan klavye
haritalar<EFBFBD>ndan bir tanesini se<73>in. Asl<73>nda klavye haritalar<61>n<EFBFBD>n ad<61>n<EFBFBD>
bilmek zorunda de<64>ilsiniz, burada kullanabilece<63>iniz dosyalar<61> ve ne
tip bir klavyeyi y<>klediklerini g<>rebilirsiniz:
<p>
<itemize>
<item> trq.map : T<>rk<72>e Q klavye
<item> trf.map : T<>rk<72>e F klavye
<item> tralt.map : Bu klavye ile, ALT tu<74>u ile birlikte bast<73><74><EFBFBD>n<EFBFBD>z bir
karakterin kar<61><72>l<EFBFBD><6C><EFBFBD> olan T<>rk<72>e karakter ekranda belirecektir. <20>rnek olarak
ALT ve "c" karakterlerine bast<73><74><EFBFBD>n<EFBFBD>z zaman "<22>", ALT ve "G"
karakterlerine bast<73><74><EFBFBD>n<EFBFBD>zda ise "<22>" harfi g<>r<EFBFBD>lecektir. Bu klavye da<64><61>l<EFBFBD>m<EFBFBD>,
Q klavyeye al<61><6C>k<EFBFBD>n, ancak arada bir T<>rk<72>e yazmak isteyenler i<>in ideal
g<EFBFBD>r<EFBFBD>n<EFBFBD>n<EFBFBD>yor. Ancak h<>zl<7A> kullanmak i<>in biraz zaman istiyor.
</itemize>
<p>
<EFBFBD>imdi <tt>loadkeys</tt> komutunu birka<6B> <20>rnekte kullanal<61>m:
<p>
<tscreen><verb>
$ loadkeys trq.map (T<>rk<72>e Q klavye haritas<61>n<EFBFBD> y<>kle)
$ loadkeys trf.map (T<>rk<72>e F klavye haritas<61>n<EFBFBD> y<>kle)
$ loadkeys tralt.map (T<>rk<72>e F klavye haritas<61>n<EFBFBD> y<>kle)
</verb></tscreen>
E<EFBFBD>er normal US klavye haritas<61>na d<>nmek isterseniz, defkeymap klavye
e<EFBFBD>lem dosyas<61>n<EFBFBD> kullan<61>n.
<tscreen><verb>
$ loadkeys defkeymap
</verb></tscreen>
Yap<EFBFBD>lan t<>m i<>lemler t<>m sistemde etkin olacakt<6B>r. Bir kullan<61>c<EFBFBD> <20>al<61><6C>ma
yapt<EFBFBD>ktan sonra sistem kapan<61>ncaya, ya da ba<62>ka bir klavye da<64><61>l<EFBFBD>m<EFBFBD>
y<EFBFBD>klenince de<64>in klavye d<>zeni ayn<79> kal<61>r.
<p>
Not: <20>o<EFBFBD>u Linux da<64><61>t<EFBFBD>mlar<61>nda bulunan kbd paketi sistemde kullan<61>labilecek
klavye e<>lem (da<64><61>l<EFBFBD>m) dosyalar<61>n<EFBFBD> ve yaz<61>tiplerini i<>erir. Son
zamanlarda, diskten tasarruf sa<73>lamak amac<61>yla hem yaz<61>tipi, hem de
klavye e<>lem dosyalar<61> s<>k<EFBFBD><6B>t<EFBFBD>r<EFBFBD>larak kullan<61>lmaktad<61>r. Bu tip s<>k<EFBFBD><6B>t<EFBFBD>r<EFBFBD>lm<6C><6D>
dosyalar<EFBFBD>n sonu .gz ile biter (<28>rne<6E>in <tt>trq.map.gz</tt>).
<tt>loadkeys</tt> ve <tt>setfont</tt> komutlar<61> herhangi bir sorunla
kar<EFBFBD><EFBFBD>la<EFBFBD>madan bu dosyalar<61> okuyabilecek ve gerekli i<>lemleri yapacakt<6B>r.
<sect1>Bu tu<74>tak<61>mlar<61>n<EFBFBD> nerede bulabilirim?
<p>
E<EFBFBD>er kulland<6E><64><EFBFBD>n<EFBFBD>z da<64><61>t<EFBFBD>mda trq.map, trf.map ya da tralt.map klavye e<>lem
dosyalar<EFBFBD>n<EFBFBD> bulam<61>yorsan<61>z ve yukar<61>daki komutlar<61> i<>lerken hata mesaj<61>
al<EFBFBD>yorsan<EFBFBD>z, <url url="ftp://ftp.gelecek.com.tr/pub/turkce"
name="ftp.gelecek.com.tr"> adresinden bu dosyalar<61>
indirmeniz m<>mk<6D>nd<6E>r.
<p>
Diledi<EFBFBD>iniz klavye d<>zenini, Red Hat da<64><61>t<EFBFBD>m<EFBFBD>nda yeralan
/etc/sysconfig/keyboard dosyas<61>na ekleyebilirsiniz. Kullanabilece<63>iniz
dosya isimlerinden baz<61>lar<61> trq, trf ve tralt't<>r.
<sect> Metin ekran (konsol) yaz<61>tiplerinin y<>klenmesi
<p>
Metin ekranda T<>rk<72>e g<>rebilmek i<>in birka<6B> i<>leme daha ihtiyac<61>m<EFBFBD>z
var. Bunlardan ilki T<>rk<72>e karakterleri i<>eren yaz<61>tiplerinin
y<EFBFBD>klenmesi. Bir yaz<61>tipini y<>klemek i<>in <tt>setfont</tt> komutunu kullan<61>yoruz.
<tscreen><verb>
$ setfont latin5u-16.psf.gz
</verb></tscreen>
Yukar<EFBFBD>daki komut <tt>/usr/lib/kbd/consolefonts</tt> dizini alt<6C>ndaki
latin5u-16.psf.gz yaz<61>tipi dosyas<61>n<EFBFBD> y<>kledi. Bu dizin alt<6C>nda yeralan, ya
da yukar<61>da belirtti<74>im ftp adresinden indirdi<64>iniz ve ad<61>
latin5 ile ba<62>layan t<>m yaz<61>tipleri T<>rk<72>e karakterler i<>erir. Birka<6B>
deneme de siz yap<61>n. <20>zellikle latin5u-12 ve latin5u-14 dosyalar<61> daha
k<EFBFBD><EFBFBD><EFBFBD>k yaz<61>tipi i<>erir ve ekranda ayn<79> anda daha <20>ok karakter g<>r<EFBFBD>nt<6E>leyerek
<EFBFBD>al<EFBFBD><EFBFBD>ma alan<61>n<EFBFBD>z<EFBFBD> geni<6E>letir.
<p>
Metin ekranda kullanabilece<63>iniz t<>m T<>rk<72>e yaz<61>tiplerini
<url url="ftp://ftp.gelecek.com.tr/pub/turkce"
name="ftp.gelecek.com.tr"> dizini alt<6C>nda bulabilirsiniz.
<p>
<sect1>Son d<>zeltmeler
<p>
At<EFBFBD>lmas<EFBFBD> gereken birka<6B> ad<61>m daha kald<6C>. <20>nce /etc/inputrc dosyas<61> i<>ine
a<EFBFBD>a<EFBFBD><EFBFBD>daki sat<61>rlar<61> ekleyin. E<>er dosya yoksa kendiniz olu<6C>turun.
<tscreen><verb>
set input-meta on
set convert-meta off
set output-meta on
</verb></tscreen>
Ard<EFBFBD>ndan /etc/profile dosyas<61>n<EFBFBD>n sonuna, a<>a<EFBFBD><61>daki sat<61>rlar<61> ekleyin.
<tscreen><verb>
export INPUTRC=/etc/inputrc
</verb></tscreen>
Art<EFBFBD>k rahatl<74>kla bash komut sat<61>r<EFBFBD> alt<6C>nda T<>rk<72>e yazabilir ve
okuyabilirsiniz. Yukar<61>da yap<61>lan i<>lemleri e<>er /etc/rc.d/rc.local
dosyas<EFBFBD>na eklerseniz, herkes i<>in tan<61>ml<6D> bir klavye e<>lem dosyas<61> ve
yaz<EFBFBD>tipi yaratm<74><6D> olursunuz:
<tscreen><verb>
setfont latin5u-16.psf
loadkeys trq.map.gz
</verb></tscreen>
<sect><3E>e<EFBFBD>itli uygulamalarda T<>rk<72>e kullan<61>m<EFBFBD>
<p>
<sect1> Pine
<p>
Pine ile T<>rk<72>e ileti g<>ndermek ve almak istiyorsan<61>z, .pinerc dosyas<61>nda,
character-set de<64>i<EFBFBD>keninin kar<61><72>s<EFBFBD>nda, a<>a<EFBFBD><61>daki de<64>i<EFBFBD>ikli<6C>i yapman<61>z
gerekiyor:
<tscreen><verb>
# Reflects capabilities of the display you have. Default: US-ASCII.
# Typical alternatives include ISO-8859-x, (x is a number between 1 and 9).
character-set=ISO-8859-9
</verb></tscreen>
Yukar<EFBFBD>daki de<64>i<EFBFBD>iklikleri yapt<70>ktan sonra, pine ile kolayca T<>rk<72>e karakterler
i<EFBFBD>eren e-posta yollayabilirsiniz.
<sect1> Netscape
<p>
Netscape'te yaz<61>tipi se<73>imi i<>in, Edit - Preferences - Appearance - Fonts
- For the Encoding men<65>s<EFBFBD>ne gidin ve buradan ``Turkish (iso-8859-9)''
se<EFBFBD>ene<EFBFBD>ini i<>aretleyin. Daha a<>a<EFBFBD><61>da yeralan ``Use my default fonts,
overriding document-specified fonts'' se<73>ene<6E>ini i<>aretlemeniz halinde ise
Netscape, sadece sizin belirtti<74>iniz yaz<61>tiplerini ekranda g<>sterecektir.
Yine de Netscape ile T<>rk<72>e yaz<61>tiplerini g<>rmekte s<>k<EFBFBD>nt<6E> <20>ekerseniz View
-> Encoding -> Turkish (ISO-8859-9) se<73>ene<6E>ini i<>aretlemelisiniz.
<p>
Genel kural olarak yaz<61>tipini se<73>menize izin veren t<>m yaz<61>l<EFBFBD>mlarda T<>rk<72>e
yaz<EFBFBD>tiplerini kullanabilirsiniz.
<p>
<sect1> KDE alt<6C>nda T<>rk<72>e
<p>
KDE pencere aray<61>z<EFBFBD>n<EFBFBD>n b<>y<EFBFBD>k bir k<>sm<73> T<>rk<72>eye <20>evrildi. 1.0 s<>r<EFBFBD>m<EFBFBD>nden
itibaren gelen T<>rk<72>e deste<74>i ile pek <20>ok uygulama yaz<61>l<EFBFBD>m<EFBFBD>n<EFBFBD> T<>rk<72>e
<EFBFBD>al<EFBFBD><EFBFBD>t<EFBFBD>rabiliyorsunuz.
<p>
KDE alt<6C>nda, programlar<61>n T<>rk<72>e <20>al<61><6C>mas<61> ve mesajlar<61>n T<>rk<72>e <20><>kmas<61> i<>in
kcontrol program<61>n<EFBFBD> <20>al<61><6C>t<EFBFBD>r<EFBFBD>n. Sol tarafta yeralan Desktop - Language
men<EFBFBD>s<EFBFBD> i<>inde ilk dil olarak Turkish'i se<73>in. Bundan sonra a<>aca<63><61>n<EFBFBD>z her
KDE program<61>, e<>er destekleniyorsa T<>rk<72>e <20>al<61><6C>acakt<6B>r.
<sect1> kvt
<p>
kvt, KDE ile birlikte gelen bir terminal em<65>lasyon program<61>d<EFBFBD>r. kvt'de
kullanaca<EFBFBD><EFBFBD>n<EFBFBD>z yaz<61>tipini se<73>mek i<>in, s<>ras<61>yla
<itemize>
<item>Se<53>enekler - Yaz<61>tipi men<65>s<EFBFBD>ne girin.
<item>Karakterler se<73>ene<6E>inin yan<61>ndaki d<><64>meden iso-8859-9 se<73>ene<6E>ine
t<EFBFBD>klay<EFBFBD>n.
<item><3E>sterseniz boy, t<>r ve di<64>er se<73>eneklere de g<>zatabilir ve bunlar<61>
de<EFBFBD>i<EFBFBD>tirebilirsiniz. <20>zellikle Courier yaz<61>tipi en iyi g<>r<EFBFBD>nt<6E>y<EFBFBD>
sa<EFBFBD>layacakt<EFBFBD>r.
<item>kvt'ye geri d<>n<EFBFBD>n.
</itemize>
Art<EFBFBD>k kvt alt<6C>nda T<>rk<72>e yazabilirsiniz. Ancak X Window'da hen<65>z T<>rk<72>e
karakterlerinizi tan<61>tmad<61>ysan<61>z yukar<61>da yaz<61>lanlar<61> yapmak m<>mk<6D>n olmaz.
Bunun i<>in <20>nce ``X Window T<>rk<72>e yaz<61>tiplerinin y<>klenmesi'' ba<62>l<EFBFBD><6C><EFBFBD>
alt<EFBFBD>nda yeralan y<>nergeleri izleyin.
<p>
kvt'nin yeni bir s<>r<EFBFBD>m<EFBFBD>n<EFBFBD> kullanman<61>z halinde, <20>nce kvt'yi <20>al<61><6C>t<EFBFBD>r<EFBFBD>n, ard<72>ndan
farenin sa<73> tu<74>uyla kvt <20>zerinde herhangi bir noktaya bas<61>n. Yukar<61>daki
maddeleri s<>ras<61>yla takip edin.
<p>
<sect1> GNOME alt<6C>nda T<>rk<72>e
<p>
GNOME masa<73>st<73> alt<6C>nda, <20>zellikle gnome terminal alt<6C>nda ya<79>ayabilmeniz
muhtemel T<>rk<72>e karakter sorununa <20><>z<EFBFBD>m i<>in, a<>a<EFBFBD><61>daki maddeleri uygulay<61>n:
<p>
<itemize>
<item>Bir gnome terminal a<><61>n. GNOME panelinin (ekran<61>n en alt<6C>nda) <20>zerinde
yeralan ekran g<>r<EFBFBD>nt<6E>s<EFBFBD> <20>zerine t<>klayabilirsiniz.
<item>Settings - Preferences i<>ine girin. Font kar<61><72>s<EFBFBD>ndaki kutucukta,
halen kullan<61>lan yaz<61>tipi yeralmaktad<61>r. Kar<61><72>s<EFBFBD>ndaki kutuya (Browse) t<>klay<61>n.
<item>Filter sekmesine t<>klay<61>n. Charset b<>l<EFBFBD>m<EFBFBD>nden ISO8859-9'u se<73>in. Ok'i
t<EFBFBD>klay<EFBFBD>n.
<item>Ok diyerek son pencereden de <20><>k<EFBFBD>n. <20>imdi gnome terminalde T<>rk<72>e
karakterleri g<>rebileceksiniz.
</itemize>
<sect>Zaman dilimi ayarlar<61>
<p>
T<EFBFBD>rkiye, Greenwich'ten 2 saat ileride yeralan zaman dilimi ku<6B>a<EFBFBD><61>
i<EFBFBD>indedir. Bunu, bir e-posta ald<6C><64><EFBFBD>n<EFBFBD>z zaman iletinin en <20>st k<>sm<73>nda
yeralan +02:00 i<>aretinden de anlayabilirsiniz. E<>er hatal<61> bir zaman
diliminde yeral<61>yorsan<61>z, yap<61>lmas<61> gereken i<>lemler a<>a<EFBFBD><61>dad<61>r. Alternatif
olarak, Red Hat ve Mandrake da<64><61>t<EFBFBD>mlar<61>yla gelen timeconfig paketi
zaman dilimini ayarlaman<61>z konusunda yard<72>mc<6D> olacakt<6B>r.
<p>
<EFBFBD>nce /etc/localtime saat ayar<61> dosyas<61>n<EFBFBD> silin:
<tscreen><verb>
# rm /etc/localtime
</verb></tscreen>
Ard<EFBFBD>ndan, bu dosyay<61> bir sembolik ba<62> ile,
/usr/share/zoneinfo/Europe/Istanbul dosyas<61>na ba<62>lay<61>n.
<tscreen><verb>
# ln -s /usr/share/zoneinfo/Europe/Istanbul /etc/timeconfig
</verb></tscreen>
timeconfig paketinde ise sadece ``Turkey'' se<73>ene<6E>ini i<>aretleyin ve <20><>k<EFBFBD>n.
<p>
E<EFBFBD>er /etc/localtime dosyas<61> yoksa, ba<62>ta sendmail olmak <20>zere pek <20>ok
programda ho<68> olmayan hata mesajlar<61> al<61>rs<72>n<EFBFBD>z.
<sect> X Window deste<74>i
<p>
Metin tabanl<6E> bir ekran alt<6C>nda T<>rk<72>e yazd<7A>ktan ve uygulamalar<61>m<EFBFBD>z<EFBFBD>
T<EFBFBD>rk<EFBFBD>e yaz<61>tipleriyle kullanmaya ba<62>lad<61>ktan sonra X Window alt<6C>nda
nas<EFBFBD>l T<>rk<72>e yaz<61>l<EFBFBD>r ve okunur, g<>relim.
<sect1> X Window T<>rk<72>e yaz<61>tiplerinin y<>klenmesi
<p>
<EFBFBD>ncelikle yapmam<61>z gereken, T<>rk<72>e yaz<61>tiplerinin X Window'a
tan<EFBFBD>t<EFBFBD>lmas<EFBFBD>d<EFBFBD>r. X Window a<><61>l<EFBFBD>rken, hangi yaz<61>tiplerini y<>kleyece<63>ini
belirlemek amac<61>yla baz<61> <20>ntan<61>ml<6D> dizinlere bakar. Bu dizinler,
<tt>/usr/X11R6/lib/X11/XF86Config</tt> dosyas<61>nda belirtilmi<6D>tir.
<p>
RPM paketlerini kurabilece<63>iniz bir da<64><61>t<EFBFBD>m kullanman<61>z halinde,
T<EFBFBD>rk<EFBFBD>e yaz<61>tiplerini ve klavye harita ek dosyas<61>n<EFBFBD> y<>klemi<6D>seniz,
i<EFBFBD>iniz <20>ok kolay. Bu dosyalar<61> y<>kleyip y<>klemedi<64>inizi bilmiyorsan<61>z
a<EFBFBD>a<EFBFBD><EFBFBD>daki komutu <20>al<61><6C>t<EFBFBD>r<EFBFBD>n.
<tscreen><verb>
# rpm -qa | grep ISO8859-9
XFree86-ISO8859-9-75dpi-fonts-2.1.2-1
XFree86-ISO8859-9-2.1.2-1
XFree86-ISO8859-9-100dpi-fonts-2.1.2-1
</verb></tscreen>
Yukar<EFBFBD>daki sat<61>rlara benzer bir <20><>kt<6B> alm<6C><6D> olman<61>z gerekiyor (s<>r<EFBFBD>m
numaralar<EFBFBD> farkl<6B> olabilir). E<>er almad<61>ysan<61>z T<>rk<72>e yaz<61>tiplerini
kurmam<EFBFBD><EFBFBD>s<EFBFBD>n<EFBFBD>z demektir. E<>er Red Hat Linux kullan<61>yorsan<61>z, CD'yi s<>r<EFBFBD>c<EFBFBD>ye
yerle<EFBFBD>tirip s<>rayla <20>u i<>lemleri yap<61>n:
<tscreen><verb>
# mount /dev/cdrom
# cd /mnt/cdrom/RedHat/RPMS/
# rpm -i XFree86-ISO8859-9-75dpi-fonts-2.1.2-1
# rpm -i XFree86-ISO8859-9-2.1.2-1
# rpm -i XFree86-ISO8859-9-100dpi-fonts-2.1.2-1
</verb></tscreen>
Yaz<EFBFBD>tiplerini ve klavye e<>lem dosyas<61>n<EFBFBD> sisteminize kurduktan sonra bir
sonraki ad<61>ma ge<67>in.
<p>
<EFBFBD>imdi, daha <20>nce yar<61>m b<>rakt<6B><74><EFBFBD>m<EFBFBD>z noktaya geri d<>nelim. X Window'un
y<EFBFBD>kleyece<EFBFBD>i yaz<61>tiplerinin bulundu<64>u dizinler <tt>/usr/X11R6/lib/X11/XF86Config </tt> dosyas<61>nda belirtiliyordu.
<p>
Bu dosya i<>inde, a<>a<EFBFBD><61>dakine
<tscreen><verb>
FontPath "/usr/X11R6/lib/X11/fonts/misc/"
FontPath "/usr/X11R6/lib/X11/fonts/75dpi/:unscaled"
FontPath "/usr/X11R6/lib/X11/fonts/100dpi/:unscaled"
FontPath "/usr/X11R6/lib/X11/fonts/Type1/"
FontPath "/usr/X11R6/lib/X11/fonts/Speedo/"
</verb></tscreen>
ya da buna
<tscreen><verb>
FontPath unix/-1
</verb></tscreen>
benzer sat<61>rlar g<>receksiniz.
<p>
Bu sat<61>rlar<61>n en ba<62><61>na, kurdu<64>umuz T<>rk<72>e yaz<61>tipleri neredeyse o
dizinin ad<61>n<EFBFBD> yaz<61>yoruz. Red Hat Linux 6.0'dan itibaren T<>rk<72>e yaz<61>tipleri
<tt>/usr/share/fonts/ISO8859-9</tt> dizinine kuruluyor. Bu dizin patikas<61>n<EFBFBD>
XF86Config dosyas<61>n<EFBFBD>n en <20>st<73>ne ekleyelim. T<>m T<>rk<72>e yaz<61>tipleri kurulmu<6D>sa
<tt>/usr/share/fonts/ISO8859-9</tt> dizini alt<6C>nda a<>a<EFBFBD><61>daki dosyalar<61>
g<EFBFBD>rebilirsiniz:
<tscreen><verb>
# ls -al /usr/share/fonts/ISO8859-9/
total 17
drwxr-xr-x 5 root root 1024 Feb 13 19:04 .
drwxr-xr-x 11 root root 1024 Feb 15 18:46 ..
drwxr-xr-x 2 root root 6144 Feb 13 19:04 100dpi
drwxr-xr-x 2 root root 6144 Feb 13 19:04 75dpi
drwxr-xr-x 2 root root 1024 Feb 13 19:04 misc
</verb></tscreen>
<EFBFBD>imdi ISO8859-9 dizininde T<>rk<72>e yaz<61>tiplerimizin bulundu<64>unu
<tt>/usr/X11/lib/X11/XF86Config</tt> dosyas<61>nda belirtelim.
<tscreen><verb>
FontPath "/usr/X11R6/lib/X11/fonts/ISO8859-9/misc"
FontPath "/usr/X11R6/lib/X11/fonts/ISO8859-9/75dpi"
FontPath "/usr/X11R6/lib/X11/fonts/ISO8859-9/100dpi"
FontPath "/usr/X11R6/lib/X11/fonts/misc/"
FontPath "/usr/X11R6/lib/X11/fonts/75dpi/:unscaled"
FontPath "/usr/X11R6/lib/X11/fonts/100dpi/:unscaled"
FontPath "/usr/X11R6/lib/X11/fonts/Type1/"
FontPath "/usr/X11R6/lib/X11/fonts/Speedo/"
</verb></tscreen>
Tabi, bu dosyada "FontPath unix/:-1" sat<61>r<EFBFBD> varsa, ekleme yapaca<63><61>n<EFBFBD>z <20><>
sat<EFBFBD>r<EFBFBD> da "FontPath unix/:-1" sat<61>r<EFBFBD>n<EFBFBD>n ba<62><61>na koyman<61>z gerekiyor.
<p>
<EFBFBD>u anda yaz<61>tiplerimizi sisteme tan<61>tm<74><6D> durumday<61>z. X Window a<><61>l<EFBFBD>rken <20>nce
en <20>stteki FontPath bilgileri okunacakt<6B>r.
<p>
<EFBFBD>imdi X Window'a girin. Netscape ile herhangi bir T<>rk<72>e dosyay<61>
g<EFBFBD>r<EFBFBD>nt<EFBFBD>leyebilirsiniz.
<p>
<sect1>X Window alt<6C>nda T<>rk<72>e klavye kullan<61>lmas<61>
<p>
S<EFBFBD>ra geldi klavye ayarlar<61>n<EFBFBD>n yap<61>lmas<61>na. Red Hat ile birlikte, T<>rk<72>e
klavye e<>lem dosyalar<61> da geliyor. Bu dosyalar, <tt>/usr/X11R6/lib/X11/etc</tt>
dizininde yeral<61>yorlar:
<tscreen><verb>
# cd /usr/X11R6/lib/X11/etc/
# ls -al xmodmap.*
-r--r--r-- 1 root root 4988 Oct 10 10:53 xmodmap.std
-rw-r--r-- 1 root root 2764 Oct 6 1998 xmodmap.tralt
-rw-r--r-- 1 root root 2316 Oct 6 1998 xmodmap.trf
-rw-r--r-- 1 root root 2316 Oct 6 1998 xmodmap.trq
</verb></tscreen>
Yukar<EFBFBD>daki dosyalar s<>ras<61>yla standart Amerikan klavye, alt T<>rk<72>e klavye, F
klavye ve Q T<>rk<72>e klavyeye kar<61><72>l<EFBFBD>k geliyor. X Window'a girerken bu
klavyelerden bir tanesini aktif hale getirmemiz gerekiyor. <20>rnek olarak, Q
T<EFBFBD>rk<EFBFBD>e klavyenin, X Window a<><61>l<EFBFBD>rken etkin olmas<61> i<>in,
<tt>/home/kullan<61>c<EFBFBD>-ad<61>/.xinitrc</tt> dosyas<61>na a<>a<EFBFBD><61>daki sat<61>r<EFBFBD> eklemelisiniz.
<tscreen><verb>
xmodmap /usr/X11R6/lib/X11/etc/xmodmap.trq
</verb></tscreen>
<tt>.xinitrc</tt> dosyas<61>na, kulland<6E><64><EFBFBD>n<EFBFBD>z pencere y<>netecisini
<EFBFBD>al<EFBFBD><EFBFBD>t<EFBFBD>racak <20>ekilde bir eklenti de yapman<61>z gerekecektir. Bu eklentiyi
de yapt<70>ktan sonra dosyan<61>n son hali a<>a<EFBFBD><61>dakine benzer bir hal al<61>r:
<tscreen><verb>
xmodmap /usr/X11R6/lib/X11/etc/xmodmap.trq
startkde
</verb></tscreen>
Tabi siz startkde yerine istedi<64>iniz pencere y<>neticisini <20>al<61><6C>t<EFBFBD>racak
<EFBFBD>ekilde bir komut yazabilirsiniz.
<p>
X Window'a girdikten sonra da klavye haritas<61>n<EFBFBD> de<64>i<EFBFBD>tirmek m<>mk<6D>nd<6E>r. Bunun
i<EFBFBD>in yukar<61>da <20>rne<6E>i bulunan <tt>xmodmap</tt> komutunu do<64>rudan xterm alt<6C>nda
<EFBFBD>al<EFBFBD><EFBFBD>t<EFBFBD>rabilirsiniz.
<p>
X Window alt<6C>nda kullan<61>lan klavye e<>lem dosyalar<61>ndan xmodmap.tralt,
konsol ekranda kullan<61>lan tr.alt dosyas<61>ndan biraz farkl<6B>l<EFBFBD>k g<>steriyor.
Konsol alt<6C>nda, herhangi bir T<>rk<72>e karakteri bast<73>rmak i<>in ALT tu<74>unu
kullan<EFBFBD>rken, X Window alt<6C>nda ALT-GR tu<74>unu kullanmal<61>s<EFBFBD>n<EFBFBD>z.
<p>
XFree86'daki g<>zel bir <20>zellik de, konsolda kullan<61>lan klavye e<>lem
dosyas<EFBFBD>n<EFBFBD>n ayn<79>s<EFBFBD>n<EFBFBD>n, X Window a<><61>l<EFBFBD>rken de kullan<61>labilmesi. Bunun i<>in,
<tt>/usr/X11R6/lib/X11/XF86Config</tt> dosyas<61>nda,
<tscreen><verb>
XkbDisable
</verb></tscreen>
<EFBFBD>eklinde bir sat<61>r<EFBFBD>n bulunmas<61> gerekir.
<sect>Yap<61>lacaklar
<p>
Nefesimin yetti<74>i bir noktada, uluslararas<61>la<6C>t<EFBFBD>rma (i18n -
internationalizaton) ve yerelle<6C>tirme (l10n - localization) konular<61>na da
girmek istiyorum. Bu sayede <20>rne<6E>in ayn<79> kaynak kodu derleyerek, farkl<6B>
diller i<>in farkl<6B> tarih g<>sterimleri sunabilirsiniz. Bir dosya i<>inde
s<EFBFBD>ralama yaparken "<22>" karakterinin, "c"den hemen sonra gelmesini
sa<EFBFBD>layabilirsiniz. i18n sayesinde bir yaz<61>l<EFBFBD>m<EFBFBD>n kullan<61><6E>l<EFBFBD><6C><EFBFBD> <20>ok
artar. KDE gibi g<>zel bir masa<73>st<73> paketini <20>imdi T<>rk<72>e kullanabiliyorsan<61>z
bunu i18n deste<74>ine bor<6F>lusunuz.
<p>
Bunlar<EFBFBD>n yan<61>nda, s<>rada Star Office'in T<>rk<72>e ayarlar<61>n<EFBFBD>n yap<61>lmas<61>
var. Sa<53>olsun Sun Microsystems, Star Office'i serbest b<>rakarak Linux
kullan<EFBFBD>c<EFBFBD>lar<EFBFBD>n<EFBFBD>n <20>ok geli<6C>mi<6D> bir ofis paketine sahip olmalar<61>na yard<72>m
etti. Bize de bu nimetten yararlanmak kald<6C>.
<p>
Sevgi, sayg<79>, Linux
</article>